Slatinski ljetopis - Predrag Pajić

Slatina spada u red starijih naselјa u Severoistočnoj Bosni, ali joj je stanovništvo izmenjeno. Kao selo spominje se prvi put 1548. godine u turskim popisnim tefterima, a koje objavio u svojoj obradi dr Adem Handžić./3/ To je popis posavskih naselјa evidentiranih te godine u selu Hasiću kod Bosanskog Šamca. Sem Slatine u dokumentima se spominju i sela: Crkvina, Vučkovac, Sibovac, Tramošnica, Žabar, Domalјevac, Ledenice, Koprivna, Hasići, Bok, Obudovac, Tolisa (posavska), Skugrić, Tolisa (trebavska), Babešnica i Rajska. Tu se zatim spominju i neka sela koja danas ne postoje kao: Orahova Rika, Milutinovo Selište, Petrosalići, Poznojevići, Jakšići, Rupanovići, Kojasići, Sapna, Dolska, Mihalјevac, Moranica i Dišnica.

Sva ova naselјa pripadala su nahiji Nenavištu, koja se prostirala na području između reke Bosne, Save i Tinje i čije je središte bio Gradačac /4/. I u srednjem veku taj se predeo zvao Nenavište, samo što su mu granice prelazile i na levu stranu reke Bosne./5/

Slatina je bila naselјena i pre dolaska Turaka, ali se ništa ne zna o tim stanovnicima. Ona se spominje i 1623. godine u izvještaju fra Marijana Pavlovića,/6/ zatim 1711. u jednom turskom dokumentu./7/Selo je dobilo ime od reči slatina koja po etimologiji označava „zemlјište gde izvire ili pišti slana i nakisela voda“./8/ Vuk kaže da su mnoga sela po tome dobila ime slatina. Pošto i slatinska zemlјa mestimično sadrži soli, a postoje i mineralni izvori, mesto je svakako po tome dobilo naziv.

Predeo je bogat vegetacijom, kao uostalom i cela Posavina. Na severnom delu proteže se uži pojas listopadnih šuma u pravcu I-Z gde se od drveća najviše ističu hrast i grab, a ređe brest, jasen, iva, leska, žestika, klen, bagrem, vrba, topola, glog i trn.

Prema narodnom predanju ceo predeo severno od reke Tolise bio je nekada pod šumom. Na to upućuju i nazivi pojedinih lokaliteta: Bukva, Gaj, Kladnik, Krušik, Krčevina, Lug, Lužani, Panjik, Trnjak, Česta. Kako se stanovništvo povećavalo, smanjivao se šumski kompleks, jer su lјudi postepeno krčili šume i na tim krčevinama podizali kuće, pa su kasnije formirana naselјa Panjik, Grbača i Puškari.

Velikih hrastovih šuma bilo je u Slatini sve do tridesetih godina ovog veka. Kasnije se nije vodilo računa o njenoj zaštiti, nego je nemilosrdno uništavana i prodavana i za par godina od ove velike i bujne šume postala je obična šikara.

Nјive desno od reke Tolise su: Trkalište, Selište, Taborište, Crkvino Polјe, Čardačine, Pjevuše, Vreoci, Burum, a levo: Studenac, Dolača, Polјce, Đokinovac, Kokorovac, Kolibište, Begov Travnjak, Gajinovac, Jeremićka, Eginovac, Zakope, Kladik, Božanuša, Travnjačina, Burumac, Beglučina, Buruk, Bukva, Gibavica i Bočić. Seoski atar je poslednjih godina znatno smanjen usled širenja Polјoprivrednog kombinata „Bosanski Šamac“. Do danas su ušli u sastav tog Kombinata: Kokorovac, Kolibište, Gajinovac. Eginovac, Jeremićka, Zakope, Kladik, Božanuša, Travnjačina, Burumac i Bočić tako da ovi lokaliteti više ne postoje. Gotovo sve njive individualnog sektora su ograđene i prorasle niskim i visokim rastinjem što umanjuje obradlјive površine i otežava obradu.

Današnje stanovništvo nije homogeno. Oko 79% su Srbi (pravoslavni); a 21% Hrvati (rikmokatolici). Muslimana nema oni žive u susednom selu Ražlјevima i graniče sa Gajevima. U selu ima 159 rodova sa preko 4000 stanovnika.

Slatina je posmatrajući u celinu razbijenog tipa, iako ima izvesnih razlika u tome. Deobom zadruga nastale su veće srodničke grupe kuća koje su se vremenom sastale i čine prelaz razređenom, a ponegde i zbijenom tipu naselјa, kao što su zaseoci Panjik, Vreoci, Grbača i Kralјičani. Kuće su većinom pored puta, ali ima ih i uvučenih podalјe od glavnih saobraćajnica i središnjeg naselјa. Oko kuće su prostrane okućnice sa vrtovima i voćnjacima. Dvorišta su ograđena tarabom, a u novije vreme i betonskom ogradom.

Od pomoćnih zgrada su štala, koš i magaza. Tipovi nekih zgrada već su isčezli ili su na putu isčezavanja: „udžera“, koja služi za ostavu devojačkog ruha (sl. 2), „hambar“ (žitnica), „baškaluk“ (stan za odvojeno živlјenje), „pušnica“ (za sušenje šlјiva), „ćiler“ (jednodnevna mala brvnara za ostavu hrane), „košara“ (sl. 3) i „navjes“ (primitivne staje za stoku).

Selo se služi bunarskom vodom. Svako domaćinstvo ima bunar u dvorištu čija dubina iznosi 5-8 m i zahvata se đermom. Voda je leti hladna, a zimi nešto toplija. Bunari retko kad presuše. U novije vreme imućniji domaćini uvode u kuću vodu pomoću hidrofora.

U Posavini vlada stepskokontinentalna klima, koja se odlikuje suvim i toplim lјetima i dosta hladnim zimama. Sneg može da napada i do pola metra, ali se dugo ne održi. Ranije su zime bile hladnije nego danas. Sećam se da je sneg znao napadati u visini prozora naše kuće, koji su bili dosta visoki, a od velike hladnoće ponekad je i drveće pucalo.

Pred kišu i uopšte pred padanje duva severni vetar zvani „Savac“ od reke Save. Kada dolazi vetar sa istoka, donosi čisto i lepo vreme, dok zapadni i južni donose vlagu i kišu. Vetrovi, inače, nisu jaki. Redak je slučaj da imaju ciklonski karakter. Kada pada grad ili krupa kaže se „Bilo je vreme“, „Bila je tuča“, „Padao je led“ ili „Padala je sočica“.

Posle Drugog svetskog rata selo se iz osnova izmenilo i izgradilo tako da ga je danas teško prepoznati. Godine 1947. podignut je kulturno-zadružni dom, 1964. izvršena elektrifikacija sela, sagrađene dve crkve (pravoslavna i rimokatolička), zatim osmogodišnja škola i stanovi za prosvetne radnike, izgrađeno i otvoreno šest prodavnica, jedna samousluga, pošta i nekoliko ugostitelјskih objekata, asfatlirani su glavniji putevi u selu i uvedena redovna autobuska linija Bosanski Šamac - Slatina.

___________________________
/3/ Dr Adem Handžić, Tuzka i njena okolina u XV v., Sarajevo 1975, str. 139.
/4/ Isto str. 138.
/5/ Vl. Skarlić, Popis bosanskih spahija iz 1711, GZM, Sarajevo 1930, str. 18.
/6/ Fra m. Pavlović, Acta Ordinis, 1900.
/7/ Vlad. Skarlić, navedeno djelo, str. 90.
/8/ Vuk stefanović Karadžić, Srpski riječnik "NOLIT", Beograd, 1972, str. 691.

Labels: Feljton , Istorija

0 comments :

Постави коментар

Пријавите се на: Објављивање коментара ( Atom )

Pretraga

Kategorija članaka

Arhiva članaka

Omiljene stranice

Postanak i tip sela - feljton

0 comments :

Постави коментар

Kalendar

Budućnost demonstrirala snagu protiv Bratstva

Popularni postovi