Pretraga

Arhiva članaka

четвртак, 24. октобар 2013.

Srednja Slatina kroz administrativno-teritorijalnu podjelu

Uvod

Srednja Slatina, istorijski gledano, prvo je bila dio Slatine a kasnije dio Donje Slatine. Ne znamo pouzdano kada se desila podjela na dvije Slatine (gornju i donju), vjerovatno oko 1850. godine. Godine 1851. u popisu haračkih obveznika popisane su dvije Slatine. Znamo da se Srednja Slatina izdvojila iz Donje Slatine 1910. godine.

Slatina, kao naselje sa ovim imenom, u pisanim izvorima prvi put spominje se 1548. godine u turskim defterima (katastarske popisne knjige koje su služile za ubiranje poreza). Njima se bavio i podrobnije ih proučavao Adem Handžić. On u svojoj knjizi "Tuzla i njena okolina u XVI vijeku" kaže: "Do te godine (1548, o.a.) nastala su u nahiji (Nenavište, o.a.) slijedeća nova, odnosno naseljena stara opustjela naselja (sela): Crkvica ili Križevac (vjerovatno današnje selo Crkvina, jugozapadno od Bosanskog Šamca, Vučkovac ili Tinjica (vjerovatno današnje selo Vučkovci, jugoistočno od Gradačca), Slatina, selo Slatnica sa Bunarom Svibovac (vjerovatno današnje selo Sibovac), Čremošnica (danas Tramošnica), Žabar, Orahova rika, Milutinovo selište, Petrosalići, Domanovci (Domaljevac), Ledenice, Poznojevići, Koprivna, Hajsići, sela Gornji i Donji Boki (danas selo Bok, jugozapadno od današnjeg Orašja), Jakšići, Rupanovići (Županovići?), Kojasići, selo Ogudovac sa Orlovim Poljem (danas Obudovac), Babešnica, Rajska, selo Brestovo Polje, blizu sela Modriče, Tolisa (kod Orašja), Gornji i Donji Skugrići, selo Skugrići sa Nenaviškim Poljem i Tolisa (kod Skugrića)."

On, dalje,  kaže da je nahija Nenavište (prostor između rijeka Tinje, Bosne i Save sa središtem u Gračcu) u prelaznom periodu (smjena otomanske i bosanske vlasti) dugo vremena bila gotovo pusta.
To potvrđuju i turski defteri iz 1533. godine koji na prostoru nahije Nenavište  popisuju samo 4 slabo naseljena mjesta, varoš Gračac (Gradačac), Bihća Glavica, Koprivnica i Modriča sa svega 49 kuća.
Gore navedena sela, među kojima i Slatina naseljena su u periodu između 1533 i 1548 godine. Naselilo ju je pravoslavno stanovništvo /1/ iz Srbije, Hercegovine i Crne Gore. Nahija Nenavište već je 1548. godine imala 436 kuća. Rezultat je to svakako davanja povlastica turske vlasti pravoslavnom stanovništvu da bi obezbjeđivali i čuvali granicu.
Međutim, čim bi prestala potreba za njihovim angažovanjem oni su gubili te povlastice što  ih je stavljalo u ekonomski težak položaj i često ne mogavši prehraniti svoju porodicu napuštali bi ove krajeve. Dodatni problemi nastali su porazom Osmanlija u ratu sa Austrijom (Bečki rat, izbio 1683. godine). Ogorčeni ovim porazom oni su pljačkali i palili hrišćanska sela. Nastupile su i gladne godine. (1674,1690 i 1740). /2/ Epidemije su harale i pustošile stanovništvo, najpoznatiji su bile kuga i kolera (1690, 1731 i 17419). /3/ Usljed takvog stanja ovi prostori su opustjeli.
Takvo stanje je bilo sve do sredine XVIII vijeka kada se na ove prostore naseljeva novo stanovništvo.
Pravoslavno stanovništvo doseljavalo se sa juga, iz Starog Vlaha. Polimlja, Gornjeg Podrinja, Hercegovine, Crne Gore i Sedmoro Brda i sa zapada od banjalučkog i travničkog okruga.
Katoličko stanovništvo doseljavalo je iz srednje  Bosne i Žepča. /4/
To stanovništvo se uglavnom održalo na ovim prostorima do rata 1992. godine.

Na ovim prostorima u predtursko doba sigurno je da je živjelo stanovništvo slovenskog porijekla, pravoslavne i katoličke vjere,  možda i bogumili koje spominje Handžić (kažem možda jer velika su sporenja u naučnim krugovima oko pitanja ko su i šta su bogumili).

Neki izvori /5/ smatraju da je na prostoru Slatine prije dolaska Turaka bio smješten srednjovjekovni grad Tišnica koji se spominje u ranijim izvorima (u ugovoru iz 1426) a kome se do danas nije ušlo u trag.

IZVORI:

/1/ Dr A. Handžić, Tuzla i njena okolina u XVI veku, Sarajevo 1975, Vladislav Skarlić, Porijeklo pravoslavnog stanovništva u sjeverozapadnoj Bosni, GZM XXX, 1918, N. M. Vasić, Knežine i knezovi timarlije u zvorničkom sandžaku u XVI vijeku, GDI BiH X, 1949-1959.
/2/ Đorđe Pejanović, Stanovništvo Bosne i Hercegovine, Beograd 1955. (SAN, knj. 12).
/3/ Dr Risto Jeremić, Prilozi istoriji zdravstvenih i medicinskih prilika Bosne i Hercegovine pod Turskom i Austrijom, 1952.
/4/ Dr Risto Jeremić, O poreklu stanovništva tuzlanske oblasti, Godišnjak Geografskog društva, 1922, dr. A. Handžić, navedeno djelo.
/5/ Grad Tišnica nalazio se nedaleko od Gradačca i prvi put se spominje 1426. godine, (A. Hofer, Položaj nekih mesta u povelji kralja Sigismunda od 1426, GZM, 1893., Rajko Ilišković, Posavski čvor opstanka, 2002.)

PERIOD TURSKE VLADAVINE:

Godina
Pašaluk
Sandžak
Kadiluk
Nahija
Naselje
Nap.
Izvor
1533-1548
Budimski
Zvornički
Zvornički
Nenavište
Slatina
/1/
/2/
1571
Budimski
Zvornički
Gračanički
Nenavište
Slatina
/3/
/4/
1580
Bosanski
Zvornički
Gračanički
Nenavište
Slatina
/5/
/2/
1680-1750
Ovi krajevi su opustjeli
/6/
1832
Bosanski
Bosanski
Gračanički
Nenavište
Slatina
/7/
/2/

Godina
Pašaluk
Kajmakamluk
Mudirluk
Naselje
Nap.
Izvor
1850-1852
Bosanski
Zvornički
Gradačački
Donja Slatina
/8/
/2/

Godina
Vilajet
Sandžak
Kadiluk
Naselje
Nap.
Izvor
1865
Bosanski
Zvornički
Gradačački
Donja Slatina
/9/
/2/

/1/ Smatra se da je Zvornički sandžak pripadao Rumelijskom pašaluku do 1541. g., pa samim tim ako je Slatina naseljena u periodu prije bila je i u Rumelijskom pašaluku.
/2/ H. Šabanović, Bosanski pašaluk, 1959.
/3/ Osnovan je Gračanički kadiluk, Šabanović smatra da je osnovan oko 1670 g. dok Handžić na osnovu dokumenata koji su kasnije pronađeni utvrđuje da se to desilo oko 1571. g.
/4/ A Handžić, Tuzla i njena okolina u XVI vijeku, 1975. g.
/5/ Osnovan je Bosanski pašaluk.
/6/ Vidi uvod. U administrativno-teritorijalnoj podjeli nije bilo promjena.
/7/ Ukinut je Zvornički sandžak a njegova teritorija pripojena Bosanskom sandžaku.
/8/ Omer paša Latas izvršio reforme i uveo novu podjelu Bosne. Ukidanjem sandžaka ukinute su i mnoge nahije među njima i nahija Nenavište. U ovom periodu prvi put se spominju i dvije Slatine (gornja i donja) i moguće je da one imaju veze sa ovim reformama. Njih nalazimo u popisu haračkih obveznika iz 1851. godine. Prota Petar Jovanović u svom rukopisu sveštenike do tog perioda zapisuje kao sveštenici slatinski a od tog perioda zapisuje sveštenike i gornjslatinske i donjoslatinske. 
/9/ Bosna je postala vilajet.

PERIOD AUSTRO-UGARSKE VLADAVINE:

God.
Protektorat 
Okrug
Kotar
Opština
Naselje
Nap.
Izvor
1878
BiH
Zvornik
Gradačac
Slatina Dolnja
Slatina Dolnja
/1/
/2/
1885
BiH
Dolnja Tuzla
Gradačac
Slatina Dolnja
Slatina Dolnja

/2/
1895
BiH
Donja Tuzla
Gradačac
Slatina Donja
Slatina Donja

/2/
1910
BiH
Tuzla
Gradačac
Srednja Slatina
Srednja Slatina
/3/
/2/

/1/ Austro-Ugarska je okupirala BiH 1878. godine. Upravna struktura je ostala ista kao i za vrijeme Osmanlija. Bosna Vilajet je postao Reichsland (protektorat), sandžaci ili live postali su okruzi, a kaze (srezovi) pretvoreni su u kotare, a nahije u kotarske ispostave. Zadržane su i seoske opštine ali su njene ovlasti bile znatno smanjene. Za Slatine, kotar i kotarska ispostava bio je Gradačac.
/2/ Austro-ugarski popisi.
/3/ Srednja Slatina se izdvojila iz Donje Slatine (za vrijeme kneza Trive Subanovića).

PERIOD KRALJEVINE SHS I KRALJEVINE JUGOSLAVIJE:
    
God.
Kraljevina
Pokrajina
Okrug
Srez/kotar
Opština
Nap.
Izvor
1918
SHS
BiH
Tuzla
Gradačac
Srednja Slatina
/1/
/2/

God.
Kraljevina 
Oblast
Srez/kotar 
Opština
Naselje
Nap.
Izvor
1922
SHS
Tuzla
Gradačac
Srednja Slatina
Srednja Slatina
/3/
/2/

God.
Kraljevina 
Banovina
Srez
Opština
Naselje
Nap.
Izvor
1929
Jugoslavija
Drinska
Brčko
Slatina
Srednja Slatina
/4/
/2/

God.
Kraljevina 
Banovina
Srez
Opština
Naselje
Nap.
Izvor
1940
Jugoslavija
Hrvatska
Brčko
Slatina
Srednja Slatina
/5/
/2/

/1/ Proglašena Kraljevina Srba Hrvata i Slovenaca (SHS).
/2/ Razna arhivska građa
/3/ Uredba o podeli zemlje na oblasti od 28.4.1922. g. Služb. nov. br. 92.
/4/ Zakonom o nazivu i podeli Kraljevine na upravna područja od 3. oktobra 1929. godine Služb. nov. br. 233-XCVI, država je podijeljena na banovine. Odluka Ministra unutrašnjih poslova Br. 1366 od 16. juna 1928 g., Služb. nov. br. 139 - XLVI, grupisane su opštine nekadašnje pokrajine Bosne i Hercegovine. Tri Slatine su od tada bile jedna opština sa nazivom Slatina.
/5/ Sporazumom Cvetković-Maček (26.8.1939), obrazovana je Banovina Hrvatska. Srez Brčko ušao je u sastav ove banovine.
Banska vlast je 10.5.1940. godine izdala naredbu o pregrupisavanju opština u kojoj se kaže da se u srezu Brčko spajaju opština Tramošnica i Slatina u jednu opštinu pod imenom Tramošnica sa sjedištem u Slatini, srednjoj.

PERIOD NEZAVISNE DRŽAVE HRVATSKE (NDH):

God.
Država 
V. župa
Kotar
Opština
Naselje
Nap.
Izvor
1941
NDH
Posavje
Brčko
Tramošnica
Srednja Slatina
/1/
/2/

/1/ Proglašena NDH, 10.4.1941. godine.
/2/ Wikipedia, više izvora.

PERIOD FNRJ I SFRJ 

God.
Država 
Repub. 
Okrug 
Srez
MNO
 Naselje
Nap.
Izvor
1945
FNRJ
BiH
Tuzla
Bos. Šamac
Slatina Gornja
 Srednja Slatina

/1/
God.
Država 
Repub.
Oblast
Srez
MNO
 Naselje
Nap.
Izvor
1950
FNRJ
BiH
Tuzla
Bos. Šamac
Slatina Gornja
 Srednja Slatina

/2/
God.
Država 
Repub.
Srez
Opština
 Naselje
Nap.
Izvor
1952
FNRJ
BiH
Gradačac
Tramošnica
 Srednja Slatina

/3/
God.
Država 
Repub.
Srez
Opština
 Naselje
Nap.
Izvor
1955
FNRJ
BiH
Brčko
Gradačac
 Srednja Slatina

/4/
God.
Država 
Repub.
Srez
Opština
 Naselje
Nap.
Izvor
1963
SFRJ
BiH
Brčko
Gradačac
 Srednja Slatina
/5/

God.
Država 
Repub.
Opština
 Naselje
Nap.
Izvor
1966
SFRJ
BiH
Gradačac
 Srednja Slatina

/6/
God.
Država 
Repub.
Opština
 Naselje
Nap.
Izvor
1970
SFRJ
BiH
Bosanski Šamac
 Srednja Slatina
/7/
/8/

/1/ Zakon o teritorijalnoj podjeli Federalne BiH na okruge, srezove i područja mjesnih narodnih odbora (Sl. list FBiH, br.11, 18.8.1945. godine)
/2/ Zakon o administrativno-teritorijalnoj podjeli NR BiH na oblasti (Sl. list NR BiH, br.16, 21.4.1949. godine). Uredbom iz 1950. godine izvršena je podjela u sladu sa ovim zakonom.
/3/ Zakon o podjeli teritorije NR BiH na srezove, gradove  i opštine (Sl. list NR BiH, br.11, 05.5.1952. godine). Ovom podjelom ukinute su oblasti, a područja mjesnih narodnih odbora zamijenjena su opštinama.
/4/ Zakon o području srezova i opština u NR BiH (Sl. list NR BiH, br.17/1955). Srez Gradačac se ukida a teritorija toga sreza se pripaja srezu Brčko.
/5/  FNRJ (Federativna Narodna Republika Jugoslavija) mijenja naziv u SFRJ (Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija)
/6/ Ustavni zakon o ukidanju srezova (Sl. list SR BiH br.14/66)
/7/ Njivak se izdvojio iz Srednje Slatine 1974 godine.
/8/ Bilten dokumentacije, Jugoslovenski centar za tehničku dokumentaciju. str.209.

PERIOD RS I BiH:

God.
Država
Opština
Naseljeno mjesto
Nap.
Izvor
1992

Republika Srpska
Šamac
Srednja Slatina
/1/

God.
Država
Entitet
Opština
Naseljeno mjesto
Nap.
Izvor
1995
BiH
Republika Srpska
Šamac
Srednja Slatina
/2/


/1/ Raspadom SFRJ u BiH je došlo građanskog rata. Rat je završen 1995. godine potpisivanjem Dejtonskog sporazuma.
/2/ Dejtonski sporazum je potpisan u Parizu 14.12.1995. BiH je konstituisana kao država sa dva entiteta, Republika Srpska i Federacija BiH.

2 коментара :

  1. Bravo Predo, veoma lijepo, opsirno i jasno napisan clanak o nasem selu. Zasluzio si epitet slatinskog etnologa, samo nastavi proucavati proslost i zapisivati sadasnjost, ionako to skoro niko ne radi osim tebe na nasem terenu.
    Hvala, Rado

    ОдговориИзбриши

Kalendar

Budućnost demonstrirala snagu protiv Bratstva

Dana, 21. aprila 2024. godine, Budućnost je ugostila svoje rivale iz Dubice, ekipu Bratstva, u okviru 10. kola PFL Modriča-Š...

Popularni postovi